"OM AWIGNAMASTU NAMA SIDDHEM OM SWASTIASTU" SEMOGA SEMUA DALAM PERLINDUNGAN TUHAN, SELAMAT MEMBACA DAN SEMOGHA BERMANFAAT.jangan lupa kunjungi videobsaya di link https://youtu.be/-UJdPDAjETM

6/16/2011

Ngolah Raga lan Ngolah Rasa


Kocap ring raga utawi awak sané seger utawi rahajeng, drika magenah jiwa sareng pamineh sané rahayu. Piteket puniki rauh saking baos sané sampun ketah men sana in corpore sano. Nika mawinan ngolah awak utawi raga mangdané seger-rahajeng patut setata laksanayang antuk lanang-wadon, anom utawi lingsir. Sapunapi ké pariindikan ragragan utawi pamineh sakadi puniki kalaksanayang ring genah-genah paurukan utawi paguruané?

Nénten wénten iwang utawi kaonnyané wantah i raga ngrereh saihan saking genah lian indik ngolah raga mangdané satata waras raga lan budi. Ring genah-genah paurukan ring Panegara Jepang, mawit saking paguruan dasar ngantos paguruan tinggi punika madué genah-genah maolah utawi ngolah raga. Genah-genah punika wénten sané ring jabaan utawi ring pekarangan; wénten taler ring tengahan gedong. Sami pakaryan ngolah ragané satata manut ring pamargi utawi ilehan masa. Wantah masané nénten adem, sami laksana ngolah ragané kalaksanayang ring jabaan gedong. Wantah masané adem, sami ngolah ragané kalaksanayang ring jeroaan gedong. Dadosnyané, sapanjang masa ring warsané makudang-kudang laksana maolah utawi ngolah raga punika ring genah-genah paurukané kalaksanyang malanturan tan papegatan.

Sapunapi ké laksana maolah utawi ngolah rasa kalaksanayang ring sajeroning paurukannyané? Paurukan sapriindik rasa, napi ké pariindikan ngambar, maulat-ulatan, maigel-igelan, magagambelan utawi musik, miwah sané lianan, taler kalaksanayang antuk panguruk sané jati-jati cacep-uning lan ngalaksanayang guna puniki. Dadosnyané, sang mauruk utawi sisia punika ngeniin rasa utawi guna paurukan. Rasa ngeniin guna, santukan mabuat pisan, sané dados panindih nénten kémaon karasayang daweg kantun malaksana ring genah paurukan; taler laksanané dados tategenan. Lintangan, daweg sang mauruk sampun pasah saking ilehan malaksana pasekolahan rasan gunané nglantur dados pagancan; ngalantur dados pariidup-upajiwa lan taksu.

Punika mawinan paurukan ring pasekolahan sané ngalantur ngalintangin wates-wates paguruan wantah iraga mangkin polih manilik ring makuéh pakaryan sajeroning maolah raga lan maolah rasa ring wangsa Jepang. Makuéh pangolah ragannyané sané sampun molihang ring papaduan internasional ring makudang-kudang wawidangan olah raga. Sapunika taler sané polihanga ring sajeroning olah rasa ring makudang-kudang wawidangan seni. Imbannyané nénten ja doh wantah rereh-rerehin. Makuéh lanang-istri, anom-daha Jepangé sané muruk ngraris dados cacep-pascat magagambelan miwah maigel-igelan Bali. Ring Panegara Jepang, sané mangkin, makuéh pisan wénten témpék miwah sekeha seni tradisi Bali sané malaksana olah rasa sinambi ngalimbakang tur ngalanturang tatamian sasolahan wang Baliné.

Sampunang raris tandruh wantah wang Jepang sampun molihang ngrasuk ring rasa sané ketah kalaksanayang antuk wang Baliné. Wantah mapayas sakadi wang Bali raris maolah rasa taler sakadi wang Bali, janten dané nénten pacang kasengguh toris. Sakéwanten, wantah dané marérad-rérod ring genah-genah sané sampun lumrah karauhin antuk toris-toris mancanagara lian, janten dané jaga kasengguh toris yadiastun dané sampun cacep maolah rasa sakadi wang Baliné. Minabang, mangdané nénten katandruhin dados jadma toris, wang Jepang puniki patut maolah basa, inggih punika mabasa Bali, ring sapasira ja sané nyapa. Napi malih wantah cacep maolah rasa ring ajeng-ajengan sakadi Baliné santukan wang Jepang banget pisan nyenengin sarwa boga. Olah boga janten taler mapaiketan ring rasa sané maduluran jati nindihin waras raga.

Cuntaka


Adi yén nak luh sedeng datang bulan lan mara nglekadang panak sing dadi ka pura, kena cuntaka koné.

”Sawiréh nu mesuang getih luh-luhé duk totonan. Yén getihé kanti macrécétan di natar purane inih gedé gaéné lakar tampedang,” kéto abetné I Madé Hindu Noktok.

Yén getihé kanti ulung sinah payu lakar macaru gedé, ngaturang kéné ngaturang kéto. Payu banjar lan désa sibuk krana jlema abesik. To awinan ané nu mesuang getih sing dadi macelep ka pura.

”Men yén siapé macrécétan getihné di kalangan tajén di jaba purané sing cuntaka siapé? Patutné ané ngelahang manuk masi kena sebelan, sing kéto?,” I Nyoman Saya Daya nyautin.

I Madé bengong sing nyidayang masaut.

”Yén seken krana getih dadi cuntaka tong ngudiang yén ada nak mati keluargané kena cuntaka masi? Masak sabilang nak mati pasti mesuang getih?”

Nyangetang I Madé bengong.

Kéné ba diskusi di warung tuak, bisa kija-kija lakuné.

”Nak luwung aturan cuntaka totonan. Nak luh ané sedeng haid tur ané mara ngelah panak kan sedeng telah bayuné. Yén cuntaka kan artiné maan libur uli kegiatan adat lan agama. Ané mara ngelah panak kanti abulan pitung dina maan libur, sing perlu répot cara nak luh ané lénan,” jani I Ketut Tenggek Puyung ané ngemang téori.

Yén ané sebel krana kematian sinah sedeng runtag lan sedih bayuné. To makrana kaluputang masi uli sakancan kewajiban agama.

”Nyen nawang, bas kaliwat sedihné kalaina mati kén kurenané, bisa-bisa tunjela purané, ulesné to makrana sing dadi ka pura,” I Ketut kikik-kikik.

I Madé ngang-ngeb, ba kacau balau diskusiné.

”Antos malu, yén purané kawangun nganggo pis hasil cuk-cukan tajén lan punia pejabat hasil korupsi, lantas ané cuntaka to penyelenggara tajén lan pejabat koruptoré apa purané ané cuntaka,” jani I Wayan Anti Korupsi ngemang teori.

Yén pratimané katurang kén pejabat ané hobi maling pis rakyat, yén prarai barongé kaodak olih politisi bungut bogbag, yén témbok panyengkerné sumbangan invéstor ané nyaplok palaba pura, yén karyané kapuput kén nak lingsir ané sugih ulian bisnis yadnya, kira-kira purané cuntaka sing?

”Yén purané cemer, ida betara kena cuntaka sing? Yén purané kena sebelan, betarané cuntaka, artiné sing dadi bareng kegiatan agama?”

I Madé niwang, nyeh kena kapongor.

saking: www.balipost.com

Sugih lan Lacur


Yéning rerehang ring mercapada, sira ja sané kabaos sugih sinah wénten malih sané sugihan. Yéning wénten sané nyambatang i anu pinih sugiha ring Bali sinah pacang wénten sané pacang purun nungkasin. Punika awinan anaké lingsir nganikayang sugih lan lacur, dueg, lan belug nénten mamuncuk. Yén telisik sinah pacang ngejohang.



Wénten anak sugih sané madué makudang-kudang mobil, makudang-kudang hotél, makudang-kudang perusahan kantun marasa raganné kuangan. Wénten manten sané karasayang kirang. Napiké mobilné kirang becik, perusahaanné kirang untung, hotél kirang akéh, miwah sané siosan. Pamuputné sakayang-kayang anaké kadi punika pacang setata marasa kirangan. Yadiastun anak siosan nganikayang anaké kadi punika sugih, sugih macedor, yadiastun akéh anak engon ring kasugian anaké punika sujatinné anaké punika lacur. Duaning anaké punika setata marasa kirangan. Dadosné amoncén ja ageng rasa kirangnyané amunika lacurné. Yadiastun ja anaké punika sampun madué hotél papitu, kéwanten kantun meled madué hotél dasa, dadosné atigang hotél kalacuran anaké punika.



Yéning anaké sané setata marasa raganné setata kirang, biasané nénten pacang las makidiang. Yéning anaké punika kantos makidiang, biasané pungkuran sané kaaptiang wantah walesan sané lebihan ring sanè kapekidiang. Driki, duaning anaké punika sujatin marasa raganné lacur, mawinan anaké punika marasa antes nunas, yadiastun antuk tata cara sané tan patut.



Ajin lacur lan sugihé taler dados kaukur saking napi sané kaajengin lan napi sané kaanggén. Wénten anak sugih makeplug kéwanten sarahina-rahina wantah ngajengan adéng-adéng magoréng kéwanten. Wénten taler sané mamutih, wantah ngajeng nasi lan tasik kémanten, sangkaning mabrata. Wénten taler anak sané nènten kayun ngajeng ajeng-ajengang saking sakancan sané maurip. Anak sané wantah milih ajeng-ajengan sadarana sangkaning mamah ngirit sinah masiosan sareng anak sané milih-milih ngajeng sangkaning mabrata. Yèning anak sané sugih kéwanten ngajeng ajeng-ajengan sangkaning mamanah ngirit sinah anaké punika pacang kabaos pripit. Anak kadi punika sinah pacang pripit ring anak siosan, sangkaning ring anggannyané kémanten dané pripit.



Tungkalikan ring anak sugih sane marasa lacur lan pripit wénten taler anak lacur sané marasa sugih lan anak lacur sané mapi-mapi sugih. Yéning anak lacur sané marasa sugih biasané barés makidiang napi sané kaduénang sangkaning dané marasa sampun cukup lan bagia antuk duéné. Punika awinan anak kadi punika yadiastun nénten madué kasugian akéh, kéwanten marasa sugih ring manah. Anak sané mapi-mapi sugih biasané anak lacur sané sujatinné gedeg ring kalacuranné. Ipun ngaptiang prasida sakadi anak sané sugih macedur, mawinan dané mapi-mapi sugih mangda kakadén jati-jati akéh madué artha brana.

Jejeh

Yaning marasa ada kleteg jerih, ento suba ciri ada rasa jejeh. Ulian ento lantas saihan kruna jejehé anak saja, lumrahné, kasengguh jerih tur, alusné wiadin singgihné kasengguh ajerih. Ada masih saihan teges krunané ené ané lénan; minakadinné, gerap, getap, kinceh, resres, takut, tusing ngelah butuh, tusing ngelah nyali. Ulian apa ké ané mangranayang rasa jejehé ento mentik di kenehé?

Ané mangranayang rasané buka kakétoné anak saja magenepan pesan sambatanga. Nguniné, duk guminé enu kapréntah baan raja angkara tur momo, kramané lakara marasa jejeh yaning sang kawasa sekayanné suba ngured lantas ngrikrik daya corah. Panjaké truna lan daha kaejuk lantas adepa ka dura jagat apanga ia maan pipis anggona ngwewehin sekayanné. Buka kakéto mungguh di cakepané nanging langah wiadin bedik pesan ada ané engeh tur rungu indik laksanan sang pangwasa corahé buka kéné.

Lantas, dugas jagaté nyangsan enteg, ané mangranayang rasa jejeh di keneh wiadin pamineh kramané saja tegak wiadin tongos ané nyangsang nyerikang wiadin nyupitang ané lakara anggona tongos magaé wiadin nindihin upajiwanné. Ulian ento, liu pesan kramané magingsir jenek ka dura nusa apanga bisa ia nindihin idup padéwékanné muah pariidup sentananné. Ento mawinan jani anak liu pesan ada krama wiadin wang Baliné ané bisa katemuang di Seputih Raman (Lampung), Mangkutana (Sulawesi), Lunyuk (Sumbawa). Ngudiang té dadi ia bisa ditu nongos? Yan takonang indiké ténénan, pasautné tuah ia ada ditu ulian ia ngrasayang jejeh tusing ngelah tongos lakara anggona tegak magarapan. Saja ia jejeh nanging jejehné anak sujati tusing mentik ulian ia jerih; nanging, ulian ia jengah lantas rasa jengahé anggona nindihin kapagehanné magingsir. Jejehé dini tusing mentik buka jejeh anaké cerik ané takut krana aruh-aruhina wiadin jejeh-jejehina lantas mangranayang ia dadi jerih. Yan jejeh anaké kelih anak saja tusing bakalan makada jerih; jejehné anak bakalan makada ia jengah buka ané suba kaciriang baan wang Baliné ané magingsir jeneké ento.

Sakéwala jani, di masa jagaté saja enteg sambatanga, ngudiang dadi liu pesan wang Baliné ané dadi tusing engeh tur jejeh? Anak suba pedas yan alasé karabas anak saja bakalan dadi pangawit ala wiadin sengkala. Buka apanan dogén sengkalané ento? Magenepan pesan! Ané pedas suba ngenah, minakadinné, yéhé ané tusing ngenah di basang guminé suba ngured-nguredang. Ené saja kaciriang baan yéh di danuné muah di tukadé suba medikang wiadin nyerikang. Suba ada sambatanga liu pesan tukadé ané enyat. Kéto masi, semeré liu masih enyat. Lantas, apanga yéhné ngenah wiadin pesu buin, sémére keduka nganti dalém apanga bisa nemuin yéh. Buka kéto ané sambatanga baan sang pradnyan tur wedaranga di orta koran-korané.

Lantas buin, yan tukadé enyat tusing misi yéh buin, tur apanga yéhné pesu, apa ké tukadé lakar kakeduk? Buka kéto yan patakoné mamuduh pesu ulian paminehé saja waras. Tusing ké ené ciri anak jejeh yan ada pabligbagan indik ngured yéhé di tongos-tongos ané patutné ia ada? Enyén patutné ngebag ia apanga ia tetep ada nongos ditu? Tusing ké ia ngured ulian kausak-asik wiadin kasengkalén? Yaning tusing, ngudiang té ia dadi bisa ilang wiadin rered?

Mimih, ngudiang dadi limbak liu pesan patakon indik ilang wiadin reredé ténénan? Seken makardi resres di keneh; keneh nyénan lonto yaning ia enu ngelah rasa jejeh tur ia enu mampuh mapineh waras. “Enyén té ané patut nguratiang tur nabdab indiké ené ané saja mangranayang jejeh tur jerihé?” “Kramané makabedog ulian ené anak tategenan jagat.” Buka kéto Pekak Polos macempléng dugas cucunné krimik-krimik jaran krana mentik rasa jejeh di kenehné sasubanné ia pragat ngamacain orta di korané dibi puané. Sumeken ia ngrasayang jejeh ané ténénan nyerihin wiréh undukané ané ené anak jati-jati ngaresresin tur nyerihin pamineh jagat.

sumber: balipost.co.id

Antuk Puisi Memuja Ida Sanghyang Widhi

Antuk Puisi Memuja Ida Sanghyang Widhi

Olih I Nengah Konten

Puisi Bali Modéren kakawian Ketut Sumarta sané wenten ring sajeroning pupulan Puisi Bali Modéren. Gending-gending Pangapti sané kawedarang olih Yayasan Sabha Sastra Bali, Dénpasar 1984. Puisi punika sané majudul Suara: Gusti, Ratu wantah suara, Kelap-kelip sajeroning ening. Yéning turéksain dagingnyané Puisi Bali Modéren puniki wantah puisi sané ngruruh aspék religius. Sané madué tetujon nénten ja mawates sajeroning sifat sareng laksana sané maiketan sajeroning kaagamaan kémanten, nanging maiketan sikap sareng kadasaran urip lan kawéntenané maiketan antuk wewidangan seputarnyané. Mawinan asapunika, religius nénten ja ngeninin indik manusané sareng sané ngrumaksa (Ida Sanghyang Widhi) kémanten, nanging paiketan manusa sareng manusa, manusa sareng lingkungané sané kabaos Tri Hita Karana. Pahpahané sakadi puniki luiré: Parhyangan, Pawongan, lan Palemahan. Manut sané kabaos olih YB. Mangunwijaya (1982). Religius sané ngeninin indik aspék ring sajeroning angga sarira, utawi riak getaran hati nurani angga sarira. Sajeroning puisi puniki obyékné wantah Ida Sanghyang Widhi. Ida Sanghyang Widhi sané wénten ri sajeroning genah sané ngrumaksa lan ngwengku.

Indayang cingak lan wacén tur bédayang, puisi sakadi sané ring sor puniki sané majudul Puyung napi dagingnyané tur incepang ring sajeroning angga sarira: Isin puyungé tuah anak melalung, Pulung di langité pelung, Isin puyungé tuah makejang luung, Adung, Uli jani jalan alih isin puyungé. Suud dadi katekung, Makurung, magantung, makungkung. (Ki Nirdon, 1981:11).

Sajeroning puisi Suara lan Puyung sané kabaos ba duur sané ngagumin kaangungan lan kasempurnaan Ida Sanghyang Widhi. Sakadi sané kasurat ''tuah makejang luung'' sané marupa sakadi ''puyung'' utawi '' suara'', sakadi sané kasurat ''sayup-sayup sajeroning kaheningan ''sane'' ning. ''Bedanne sajeroning puisi puyung pangawi nénten mabebaosan langsung sareng Tuhanné, nangin mabebaosan sareng janman lian dagingné ngeninin indik kaagungan lan kemahasempurnaan Tuhanné, lan nginkinang pihak sané lian mangda ngrereh isin puyunge. Yéning sajeroning puisi Suara, mababaosan punika wantah mababaosan langsung sareng Tuhanne, lan pangawi wantah maosang Tuhanné antuk baos sané profan, Gusti, Ratu sané kawéntenané sering kapirengang sajeroning kuripan sdina-dina. Wénten taler mabebabosan pangawi sareng Tuhanné utawi sareng pihak lian wénten sané mawentuk sakadi pitakén-pitakén dogma agama indik kauripan. Sajeroning puisi wénten taler sané kabaosang ngeninin indik hakekat kauripané sané marupa pitakén-pitakén sakadi puisi sane ring sor puniki: Dong, awitan tiange sira, dadong saking sira. Dong, inguh tiang paling setata, tan wénten takenin. Tan wénten ngorahin, bas kene lacure, uling malu kanti jani. Apake iwang ragane, nawi kawitane boya kasembah. Nawi dosane api murub, panes satata ring tangkahe...(Kidung Raré Alit: Windhu Sancaya, 1984: 29).

Asapunika pangawi matakén antuk pitakén-pitakén sané mitakénang indik kawéntenan déwékné sareng leluhurné. Sira ipun, sira déwéké lan sira leluhuré. Ipun setata bingung, nénten wénten sané ngorahin. Ri wuwus ipun mapanampén, minabang krana leluhurné sané dumun nénten naen kapuja utawi dosanné kalintang ageng. Sapangrauh Puisi Bali antuk warna religius puniki ngeninin indik sikap penghayatan agama sané pinih luhur, lan positif, téma religius sejeroning puisi kategesang antuk ngungkung gejolak hati nuraniné mangda uning ring déwékné soang-soang, makluk sané karumaksa olih Ida Sanghyang Widhi. Minabang sampun kauningin sareng sami sastra klasik punika karipta nénten asrana beréksprési kémanten, nanging kaanggé srana bakti olih sang pangawi ngeninin indik agama utawi ngeninin indik Widhiné.

Nambet lan Wikan


Mangkin kacritayang titiang indik kawéntenan sang kabaos pangutsaha sané kalintang sugih tur bagus mayusa petang dasa tiban, ri sedek ipun liburan tur masesanjan ring désa alit sané magenah ring tepi siring segarane. Wewidangan désané puniki becik pisan, i rika ipun nyingakin perahu alit kalinggihin olih I Mendega pararagan, tur melabuh ring biasé. Ring perahu alit puniki wénten sawetara limang ukud ulam tuna mesirip sada kuning. Pangutsaha sané sugih punika ngajum 1 Menéga ri antukan ulam sane kepolihang mutu ipuné becik pisan. Nglaut ipun matakén ring I Menéga.

Pangutsaha: "Akuda makelon waktuné anggén mamancing ulamé punika jero?"

Menéga: "Wantah ajebos Tuan, kénten pasautné I Menéga."

Pangutsaha: "Nguda sing makelo waktu anggén mamancing mangda ngliunang polih ulam?" Kénten pitakene ipun I Pangutsaha.

Menéga: "Niki ulam sampun cukup anggén kebutuhan kaluargan tiangé."

Pangutsaha: "Nanging anggén napi galah sané punika kénten pitakoné ipun I Pangutsaha."

Menéga (malih ipun mapajar): "Galahé punika anggén tiang sirep, mamancing ajebos, maplalian sareng pianak tiangé, istirahat sareng somah tiangé. Masesanjan ka désa sambil ngalap buah anggur ring tegalan tiangé, tur main gitar sareng timpal-timpal tiangé. Tiang madué kehidupan sané lengkap tur sibuk pisan," kénten pasautné I Menéga.

Pangutsaha, ipun mabaos tur mencemoh lan nyombong raga ring I Menéga, ipun ngaku lulusan MBA saking perguruan tinggi sanés ampun ka janur loka ring guminé lulusan Universitas Harvad dura negara Amérika. Pacang mrasidayang nulungin I Menéga. Ipun mapitutur sareng I Menéga, sapatutné I Menéga nganggén galahé sané akéh punika ka anggén mamancing ulam ring segara. Yéning sampun ngamolihang ulam laut ka adol, kauntungané anggén malih numbas perahu sané agengan. Sesampuné nganggén perahu sané agengan kadulurin antuk perabot memancing sane lengkap sinah pacang mawuwuh polih ulam tur pacang menincap keuntungane. Malih numbas perahu makelo-kelo ragané pacang madué armada perahu anggén mamancing. Ragané pacang langsung ngadol ulamé sareng pabrik pangolahan ulamé sareng pabrik pangolahan ulamé ring kota. Kasuén-suén ragané pastika mrasidayang ngwangun pabrik pangolahan ulam secara mandiri. Ragané pacang dados pangutsaha sané suksés, tinggal ngawasin lan ngonékang para buruhé. Nglantur ragané patutné pindah ka kota magingsir saking désa alit puniki minab ka Surabaya lan kota sané ageng lianan sakadi ring Jakarta.

Menéga (malih matakén sareng ipun I Pangutsaha): "Menawi kudang tiban makeloné ngantos manggihin kasuksemané punika Tuan?" Kénten pajarné I Menéga.

Pangutsaha: "Minabang limolas tiban ngantos selaé tiban." Kénten ipun nyawurin.

Menéga (malih mataken): "Usan punika napimalih Tuan?"

Pangutsaha (nyawurin kasarengin antuk ica): "Nika galah sané pinih becik. Yéning galahé sampun tepat lan becik ragane pacang ngadol saham pangutsahané sareng masyarakaté lianan. Salanturnyané ragané pacang dados anak sugih tur kuasa, ragané pacang nekaang jinah berjuta-juta lan miliaran."

Menéga: "Jinah jutaan Tuan? Salanturnyané anggén napi Tuan?"

Pangusaha: "Salanturipun ragané pénsiun pindah ka kota/désa sané alit lan tenang. Ragané mrasidayang hidup tenang, sirep nyenyak, mamancing ring segara, maplalian sareng anak alit, sirep sareng rabiné, masesanjan ka désa, kebun ngalap walian sakadi anggur, buluan, main gitar sareng timpal-timpalé/sametoné, pastika hidupé tenang." Kénten baosné I Pangutsaha.

Yéning tutur satuané sané i wau katelebang. I raga sareng sami narka pangutsaha sané sugih punika wantah nambet secara spiritual bandingang ring I Menéga ipun wikan (cerdas) secara spiritual, napi mawinan asapunike? I Menéga madué pemahaman sané wikan ring tetujon hidup ipuné sané anggep ipun penting, madué motivasi dalem pisan. Ipun nglakonin hidup ipuné sané pacang mrasidayang nyukupin kaperluan padéwékan ipuné sareng kulawargané. Ipun ngeluangang galah sané pinih berarti (penting) ring padéwékan ipuné I Menéga marasa lega, demen lan sejahtera. Samalihné Pangutsaha sané sugih punika wantah bodoh (nambet) secara spiritual, ipun ambisius, keras ipun nénten kacunduk (bersentuhan) sareng hal-hal ring kauripan ipuné sané ngicén motivasi sané pinih unteng (dalam) sakadi ipun I Menéga. Ipun I Pangutsaha wantah menyerap tetujon (cita-cita) sané kaplajahin duké kantun kuliah ring Universitas Harvard Amerika.

I Menéga punika minab tuuhné (umurnya) panjang sampai ipun gedé (tua) salantur ipun pacang padem (meninggal) dengan tenang dan damai. Samaliné I Pangutsaha keni pinyungkan jantung maring usia seket lima tahun ipun padem kadulurin antuk manah sedih, napi mawinan sapunika nika tan tios wantah tetujon ipuné durung berhasil kapolihang.

Inggih asapunika kocap satua sang Pangutsaha sugih ané nambet (bodoh) secara spiritual, kelawan I Menéga sané kauripan lan kehidupan ipuné sadarana nanging ipun wikan (cerdas) secara spiritual. Puput.

dr. I Wayan Westa, SpKJ (K)

6/12/2011

lontar-...


lontar

Pokok-pokok ajaran Ketuhanan yang termuat dalam pustaka suci Veda dan Upanisad seperti yang diuraikan di atas ditulis kembali ke dalam lontar-lontar di Bali dengan menggunakan aksara Bali. bahasa Sansekerta-kepulauan, bahasa Jawa Kuna maupun bahasa Bali.

Lontar-lontar tersebut tersimpan dan terpelihara di Bali dalam jumlah yang cukup banyak, tersebar di berbagai tempat. Tempat-tempat tersebut seperti misalnya di: Gedong Kirtya Singaraja. Perpustakaan Universitas Udayana Denpasar, Perpustakaan Universitas Hindu Dharma Denpasar, Perpustakaan Universitas Dwijendra Denpasar, Kantor Pusat Dokumentasi Kebudayaan Bali Propinsi Bali dan lain sebagainya. Di samping itu tidak sedikit juga lontar-lontar itu tersimpan di rumah perorangan yang diwarisi secara turun-temurun, sebagai perpustakaan pribadi.

Isinya memuat berbagai hal yang terkait dengan Agama dan Kebudayaan Hindu di Bali. Sebelum sampai kepada lontar-lontar sumber ajaran filsafat Ketuhanan itu sendiri maka patut pula diketahui beberapa dari lontar-lontar tersebut, di antaranya sebagai berikut :
1 Lontar-lontar tentang puja.
Lontar ini berisi puja pegangan para Sulinggih pada waktu memuja dan "muput" upacara agama. Lontar-lontar ini memakai bahasa Sanskerta kepulauan. Beberapa di antaranya adalah:
  • Wedapankrama
  • Suryasewana
  • Arghapatra
  • Puja ksatrya
  • Puja-mamukur
  • Kajang-pitra-puja
2 Lontar-lontar tentang Yajna.
Lontar-lontar ini banyak benar jenisnya. Umumnya mengandung petunjuk-petunjuk umum untuk melakukan upacara yajna, baik mengenai jenis banten atau sesajennya, perlengkapannya dan sebagainya. Berikut adalah contoh nama lontar yang dimaksud :

  • Dewa-tatwa
  • Sundarigama
  • Wrhaspatikalpa
  • Yamapurwana tatwa
  • Kramaning madiksa
  • Dharma-koripan
  • Janma-prakerti
  • Anggastiaprana
  • Sri purana
  • Tatwa-siwa-purana.
Lontar Wariga
Lontar-lontar lain yang erat hubungannya dengan lontar Yajna ini adalah lontar-lontar Wariga, seperti :
  • Wariga Gemet
  • Wariga Krimping
  • Wariga
  • Wariga Parerasian
  • Wariga Palalawangan
  • Purwaka Wariga.
Lontar-lontar etikaIsinya adalah ajaran tentang etika, kebajikan dan tuntunan untuk menjadi orang "Sadhu" yaitu arif dan bijaksana, berbudi luhur, berpribadi mulia dan berhati suci. Yang termasuk lontar jenis ini antara lain:
  • Sarasamusccaya
  • Slokantara
  • Agastiaparwa
  • Siwasasana
  • Wratisasana
  • Silakrama
  • Pancasiksa
Lontar-lontar tattwa Lontar-lontar jenis inilah yang memuat ajaran-ajaran Ketuhanan, di samping juga memuat ajaran tentang penjadian alam semesta, ajaran Yoga, ajaraa tentang "Kelepasan" dan sebagainya. Sebagian besar lontar - lontar ini bersifat Siwaistis. Beberapa di antaranya adalah :