"OM AWIGNAMASTU NAMA SIDDHEM OM SWASTIASTU" SEMOGA SEMUA DALAM PERLINDUNGAN TUHAN, SELAMAT MEMBACA DAN SEMOGHA BERMANFAAT.jangan lupa kunjungi videobsaya di link https://youtu.be/-UJdPDAjETM

6/29/2011

PIDARTA BASA BALI

(1)
BASA BALI PAMIKUKUH BUDAYA BALI

          Kaping ajeng, titiang ngaturang suksma ring pangénter parikrama antuk galah sané kapica ring titiang, sajeroning acara puniki.Ida dané sareng sami, pamekas para panuréksa saha angga sané dahat kusumayang titiang. Para panodya, pamilet, saha para siswa sané banget tresna sihin titiang .Sadurungé titiang nangiang atur, pinih riin ngiring sareng-sareng ngastiti bakti ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa kadulurin antuk panganjali,
                “Om Swastyastu”,
           mogi-mogi sangkaning sih pasuécan lan asung kerta wara nugrahan Ida, prasida titiang ngiring ida dané ipun ngmangguhang kerahayuan ring jagaté sekala yadian niskala. Ring galahé becik puniki titiang pacang ngaturang pidarta sané mamurda ”Basa Bali Pamikukuh Budaya Bali”.
Ida dané para atiti sareng sami sané wangiang titiang.
         Sadurungé titiang nunas pangampura pisan, duaning kadi prasangga purun titiang matur, mabah saparindik basa Bali pinaka silih tunggil pamikukuh budaya Baliné. Atur pawungu titiangé puniki waluya sakadi nasikin segara utawi nangiang sang sané sampun matangi. Ri antukan katambetan titiangé tur kantun wimuda pisan. Janten sampun atur titiangé puniki ”ngatak wayah” nongklang-nongklang, menawi nénten manut ring pakayunan ida dané sareng sami. Inggih asapunika meled taler manah titiangé ngamiletin pacentokan pidarta basa Bali sané kelaksanayang ring galah sané becik puniki.
Inggih pidaging titiang nawegang ring para atiti sareng sami.
Mungguing kawéntenan basa Baliné sampun lami pisan. Yan kaperang antuk undagannyané, basa Bali kepah dados tigang paletan; kapertama Basa Bali Kuno utawi Bali Aga, kaping kalih Basa Bali Tengahan utawi Kawi Bali, lan kaping tiga Basa Bali Kepara utawi Bali Baru, basa Bali sané tami iraga mangkin.
Yaning nganutin genahnyané, basa Bali punika kapérang dados kalih dialék, inggih punika, dialék Bali Aga utawi dialék pegunungan lan dialék Bali Dataran utawi dialék lumrah. Soang-soang dialek punika madué ciri sané matiosan.
           Madasar antuk wangsa lan linggih, basa Bali madué anggah-ungguhing basa. Anggah-ungguhing basa puniki nganutin wangsa utawi kasta para janané. Sané kabinayang antuk linggih sané kabaos Tri Wangsa (Brahmana, Ksatrya, lan Wésia) miwah linggih soroh jaba utawi sudra (jadma makéhan). Lian punika, anggah-ungguhing basa manut antuk linggih sakadi mangkin, metu golongan anyar sane sane kawangun madasar antuk linggih sosialnyane ring masyarakat modern, sekadi soroh pejabat miwah jadma sugih. Nganutin anggah-ungguhing basa, basa Bali kapérang antuk Basa Bali Alus, Basa Bali Madia, lan Basa Bali Kasar.
         Manut undagan basa puniki nyihnayang basa Bali madué akéh pariasi ring kahanan, sané sampun kanggén saking riin olih para panglingsir iragané ring Bali pinaka basa ngarahina, mabligbagan, ring pauman, ring genah makarya, ring soang-soang kulawarga, lan pangénter yadnya ring parhyangan. Gumanti akéh pisan kawigunannyané sané siosan.
Inggih pidaging titiang nawegang ring para atiti sareng sami.
Kasujatianipun, sapunapi paiketan basa kalawan budayané?
Basa pinaka piranti sané kanggén para janané maolah rasa berkomunikasi lan bekerja sama sareng jadma tiosan ring masyarakat. Lianan ring punika, basa pinaka sarana panglimbak budaya, kasuksmané tan pabasa kebudayan punika nénten ja sida ajeg lan lestari. Basa naler pinaka silih tunggil pahan saking kabudayan. Lianan ring basa wénten sistem mata pencarian, sistem peralatan, sistem masyarakat, sistem ilmu pengetahuan, agama, lan kesenian.
           Basa Bali pinaka pamikukuh budaya Bali. Raosé inucap prasida kaodar santukan kadi sane sampun kabaosang ring ajeng, tan pabasa nénten majanten budaya Baliné prasida ngalimbak lan sida ajeg ngantos mangkin. Yan umpamiang titiang budaya Baliné sakadi taru ageng. Basa Bali pinaka akah lan agama pinaka rohnyane. Kasenian, ilmu pengetahuan lan sane tiosan pinaka carang lan donnyané. Né mangkin yaning akahé usak, tuh, lan tan prasida ngalimbak, sapunapiang i taru punika sida maurip? Sinah sampun aas don miwah carang-carangnyané. Taler asapunika yan imbayang titiang ring budaya Bali iragané.
Napiké kayun ida dané yan budaya Bali iraga sané kabaos adi luhung puniki sirna? Sinah sampun sami nénten madué pikayun asapunika. Mangda nénten basa Baliné kebénjang pungkuran wantah dados basa ring lontar, ring sastra, ring sasuratan kémanten sakadi basa Kawiné. Ngiring ida dané sareng sami, égarang kayuné ngarajegang nganggén basa Bali pinaka basa iragané ngarahina. Yan ten iraga sira malih jagi ngajegang budayan iragané padidi. Ngiring sareng-sareng numbuhang jati diri pinaka nak Bali, mapan kadi baos panglingsiré dumun ”Basa ngantenang wangsa”. Sakadi tembang Baliné mangkin, ”Anak Bali, tiang nak Bali, mabasa Bali magending Bali. Dadi nak Bali, yen malali pasti mewali, mulih ka Bali,.......” . Asapunika kanti iraga gendingina, mangda éling iraga pinaka nak Bali.
Inggih pidaging nawegang ida dané para atiti sareng sami.
        Maosang indik nganggén basa Bali ring aab jagaté mangkin, sayuakti pisan sakadi sampun pada kauningin sareng sami. Napi malih sareng anom-anom rumasa kuno pisan. Nénten gaul kabaosang. Titiang néwék ngrasayang naler. Ri tatkala mapupul sareng timpal-timpal ring sekolah, satata nganggén basa Indonesia. Matakén nganggén basa Bali, kacawis nganggén basa Indonésia. Ngantos madué papineh maboya titiang ring kalanggengan basa Baliné riwekas. Rumasa sulit pisan, napi malih iriki ring kota, yan minabang ring désa-désa kantun anom-anomé mareraosan nganggén basa Bali. Nika naler basané wantah basa Bali andap, yan nikain mabaos nganutin anggah-ungguhing basa utawi masor-singgih sinah taler sampun kikuk, ngaku nénten bisa, jejeh, takut pelih ngaraos sareng anak lingsir. Makéh alasan ipuné.
        Nah, unduk sané baosang titiang ring ajeng iwawu mawinan titiang néwék mineh-minehang angga, ”Yan tusing iraga né mapauruk ngajak timpal-timpalé mabasa Bali, sinah ia tusing lakar nyak malajah basa Bali”. Jengah padéwékan titiangé mangda nénten kekaonang wangsa saking dauh tukad. Ipun ring Bali maburuh ngaruruh pangupa jiwa, yaning matemu sareng kantinnyané paturu wangsa, bangga pisan ipun magegonjakan nganggén basa ipuné. Nanging iraga ring Bali, paturu nak Bali mabaosan nganggén basa Indonésia. Indarang pinehin sareng sami.
         Punika mawinan, titiang prasangga purun ngentenin ida dané sareng sami, ngiring iraga bangga pinaka jadma Bali, kukuhang budayan iragané malarapan ngelestariang basa Bali pinaka pamikukuh budaya Baliné. Ida dané pinaka panglingsir ngiring mapauruk ring alit-alit duéné ring jero, ring gria, ring puri, mangda nganggén basa Bali pinaka basa ngarahina. Punika taler para anom-anomé sareng sami, ngiring mabasa Bali. Tumbuhang rasa banggan iragané nganggén basa Bali ring wangsa tiosan.
          Inggih, wantah asapunika atur pawungu titiang ring ida dane sinamian, dumogi wénten pikenoh ipun. Yan jagi pacang nyarca indik kawentenan basa Baline, gumanti akeh pisan. Atur titiange puniki wantah pinaka jalaran ngawetuang rasa banggan titiang, sutindih bakti ring wangsa antuk ngajegang kabudayan iragane. Menawi wénten atur titiang nénten manut ring arsa minakadi unjuk lungsur, anggah-ungguhing basa tan manut titiang nunas geng pangampura. Om hayu wredhi tatastu astu. Sineb titiang antuk parama santi.
        Om Santih, Santih, Santih, Om

 (2)
PIDABDAB NYANGGRA
"BALI CLEAN AND GREEN"
               Inggih, titiang ngaturang suksma banget ring pangénter parikrama acarané puniki, santukan sampun prasida  mapaica galah ring sikian titiangé, jagi matur-atur akidik ngeninin sapaindik pidabdab iraga krama Baliné nyanggra pikéling Sang Niti Praja utawi pemerintah pinaka Guru Wisésa, Sang Ngamong Rat jagat Baliné, pacang ngamargiang prongram: Bali Clean and Green sané sampun ngawit warsa kalih tali dasa (2010) puniki.
               Sadéréng titiang ngawit matur, lugrayang riin titiang ngaturang pangastuti ri jeng Ida Sang Hyang Widhi Wasa saha sembah panganjali,
Om Swastyastu !
Mogi-mogi sangkaning sih pasuécan lan asung kerta wara nugrahan Ida, prasida titiang ngiring ida dané ngemangguhang kerahayuan.
               Kaping ajeng atur titiang ring ratu para Niti Praja sané mapikarsain acarané puniki, taler para panuréksa, sané mustikayang titiang.
Guru Pengajian, sané dahat sungkemin titiang, para pamilet sané tan sidha titiang nyacah silih tunggil sané wangiang titiang, nénten luput taler para sisia sané sida ngrauhin, sané banget tresna sihin titiang.
Ring galahé becik puniki, titiang pinaka duta saking SMPN 2 Kuta Selatan, pacang ngaturang pidarta sané mamurda "Pidabdab Nyanggra Bali Clean and Green".
Ida dané para atiti sané wangiang titiang.
Sadurungé titiang matur indik daging parikraman titiangé puniki, titiang nunas pangampura pisan, duaning kadi prasangga purun titiang matur, mabah saparindik pemargi Sang Niti Praja ngamargiang program Bali clean and Green puniki. Umpamiang titiang atur pawungu titiangé puniki waluya sakadi nangiang sang sané sampun matangi. Ri antukan katambetan titiangé tur kantun wimuda twi, janten sampun atur titiangé puniki tuna pisan, menawi nénten manut ring pakayunan ida dané ipun.
Inggih pidaging titiang nawegang ring ida dané sareng sami.
Mawosang saparindik kawéntenan jagat Bali, tan ja telas-telas jagi kabligbagang ngarahina. Ngawit nyarca kaluihan ipun ngantos sekatah pikobet sané kekantenin.
Sira tan uning ring Bali? Sira sané tan meled malancaran ring Bali?
Sakadi sampun kauningin, kepariwisataan ring Bali sampun mawit saking riin daweg pemerintahan Welanda. Duk warsa siu sangangatus sasur (1935) ring Dénpasar kawangun Bali hotél, sané kantun rajeg kantos mangkin. Punika cihna tetamian kepariwisataan ring Bali. Taler kautaman kebudayaan Baliné sané rumaket ring agama Hindu, tur katampa antuk kaasrian gumi Bali, mawinan Bali puniki dados tatujon wisata sané sampun kaloktah ring dura negara. Akeh jejuluk sané kapicayang sakadi : "Pulau Seribu Pura", "Pulau Dewata", "Pulau Surga" muah sané siosan.
Sairing pamargi kepariwisataan ring Bali, pastika akéh pikenoh lan puaran ipun, wénten sané becik taler wénten sané kaon. Puara sané becik inggih punika ngruak genah makarya sané prasida ngirangin pangangguran, ngwéntenang genah makarya, mautsaha nincapang kawikanan, nincapang pikolih marupa artha, ngwerdiang tur madabdaban sahana seni lan budaya Bali. Puaran sané kaon, akéh para jana banjar utaminipun para daha truna maparisolah sané tan manut ring budaya utawi jati ragan wangsa, pangargan barang dados mael, lan sané pinih ngangenin ati makéh pisan tanah carik lan paabianan magentos dados sarana wisata.
Tan ja carik lan paabianan kémanten, ngantos abing, gunung lan alas kasuksuk, katlusuk, kakeruk dados genah wisata.  Lian punika, sairing ngalimbaknyané para janané, pastika sampun ngarincikang genah paumahan sané makéh. Ngancan cupek, ngancan kumel, ngancan panes, rasayang titiang genahé ring Bali. Napi malih ring perkotaan, sekadi Denpasar muah Badung. Lahan Hijau maruat dados paumahan, polusi udara nénten sida katambakin malih. Para janané masuksuk, maseluk, saling sikut, saling sunduk marebut genah sané tepuk.
Yan sampun sakadi asapunika pikobetnyané, napiké iraga pacang bengong nyaksiang kémanten?
Manut Réktor Universitas Udayana, Prof. Dr. dr. I Made Bakta, Sp.PD.(KHOM) sakadi sané kaketus saking koran Bali Post pinanggal telu likur (23) Pebruari kalih tali solas (2011), palemahan Bali sekadi wewidangan pesisi, danu, lan alas sané mangkin kahanannyané "memprihatikan". Gelisnyané panglimbak ekonomi sané nénten karencana pinaka wit uugnyané wewidangan iragané, tur ngawetuang sakatah pikobet ngeninin kalestarian jagat Baliné.
Menawita napi sané kabaosang olih Bapak Made Bakta punika madaging pisan, kirangnyané ulatian saking para janané mahawinan palemahan iraga ring Bali ngancan uug. Pamargi Tri Hita Karana, sané mapiteges tetiga pidabdab sane prasida ngametuang karahayuan jagat, inggih punika: Parahyangan, Pawongan, lan Palemahan. Utaminnyané sané mapaiketan ring pamargi Bali clean and Green puniki, inggih punika Palemahan, sané mapiteges janten wénten karang suwung, karang palemahan sané katandurin antuk wit-wit taru sané mapikenoh sajeroning kahuripan. Mangda nénten sami kagentosin antuk wewangunan beton, hotél, spa, ruko, saha pirantin ipun. Wewangunan kasidan magda kaanutang ring sejeroning pidabdab lan pangrencana sané sampun kasungkemin olih para jana Baliné, sajeroning peraturan daérah lan awig-awig désa adat. Pamarginé puniki nénten ja kanggén dasar malih ring ngalimbakang kahuripan. Sami mapaitungan magarangin ajengan asopan, ngantos lali ring swadarma ngalestariang jagat sané ngicénin mertha.
Nénten ja doh titiang ngarerehang wimba, sakadi ungkuran puniki, kirangnyané wewidangan sané ngisep toyan sabeh sawiréh eksploitasi hutan sané ngranayang nincapnyané toya ring danu Buyan. Taru-taru ageng makéh sané katebang, taler ngancan dakén danuné punika, santukan dasar danu makéh madaging mis (sampah) lan nyanyad sané kabakta olih toyan sabehé. Lian ring punika, wewangunan ring genahé inucap makéh timpas ring tata ruang Bali. Sakadi kawentenan vila, budi daya sané nénten nganggén terasering, lan pakaryan pertanian sané ngalanus ring pasisi danu. Napi malih wénten wicara sakadi ngaryanin piranti pariwisata ring duur danuné lan ring pasisi danu, sinah pacang ngawetuang uugnyané wewidangan irika. Sampunang sangkaning pariwisata sané ngawetuang jinah ngawé iraga lali ring palemahan.
Inggih pidaging titiang nawegang ring ida dané sareng sami.
Pidabdab Sang Niti Praja ngamargiang program Bali Clean and Green, provinsi sané bersih lan hijau puniki, gumanti patut junjung sareng sami. Mawit saking mangkin nincapang kalestariang jagat Bali iragané, saking patindak sané alit, sakadi nénten ngawag ngentungang mis (sampah) ring margi utawi ring telabah lan tukad, mangda nénten ngawetuang blabar rikala sabeh, mangda sida Bali iragané bersih. Taler majumu nandur tetaneman ring wewidangan pakarangan muah ring désa. Pamargi sané iwang sakadi penebangan hutan patut icalang. Ngiring sareng-sareng ngawéntenang reboisasi ring genah-genah sané gundul, turmaning yéning ngalaksanayang reboisasi utawi penghijauan, malarapan nandur tetaneman, mangdané kaplihara, kapreténin. Sampunang éling nandur kémanten. Sumangdané nénten nirguna utsahan iragané nandur. Yan sampun iraga sareng sami ngarencana, nénten ja sukil, sami pacang prasida mamargi dangan. Nénten dados iraga wantah ngandelang pamargi ring Sang Niti Praja utawi matunda sareng jadma tiosan kémawon.
Ring Sang Niti Praja, mangda kukuh ngamargiang PERDA (peraturan daerah) sané mapaiketan ring tata ruang Bali. Sampunang ulap ring jinah, mangda nénten sangkaning ngaptiang jinah pariwisata dados rusak palemahan iraga ring Bali. Punika taler para janané sami, mangda sareng-sareng celing nyagra pamargi Sang Niti Praja ngalaksanayang PERDA puniki, mangda nenten singsal ring raos lan laksana.
Inggih ida dané sareng sami.
Nyarca indik pidabdab nyanggra program  Bali Clean and Green puniki rumasa dahat akéh pisan. Sakéwaten titiang nguningayang i wawu wantah akidik, yan pupulang titiang inggih punika:
1.      Palemahan Bali sekadi wewidangan pesisi, danu, lan alas sané mangkin kahanannyané "memprihatikan".
2.      Pidabdab Sang Niti Praja ngamargiang program Bali Clean and Green, provinsi sané bersih lan hijau puniki, gumanti patut junjung sareng sami.
3.      Wewangunan kasidan magda kaanutang ring sejeroning pidabdab lan pangrencana sané sampun kasungkemin olih para jana Baliné, sajeroning peraturan daérah lan awig-awig désa adat.
               Pawungu punika pinaka jalaran anggén pinget gumanti ngulati pamargi sané becik, taler anggén pidabdab nincapang keasrian jagat Baliné kapungkur wekas sayan becik. Mogi-mogi rasa bakti, sutindih paramabéla ring wangsa, désa lan negara sayan-sayan nincap.
Sang Niti Praja, Para Panuréksa, guru-guru, miwah sisia sareng sami sané tresna sihin titing, asapunika atur titiang ngindikang minakadi Ngrajegang kasusilan, maka kirang langkung lan manawi wénten tan manut ring arsa, sekadi unjuk lungsur, anggah ungguhing basa, titiang nunas geng rena sinampura. Pinaka panguntat atur titiang antuk parama shanti,
Om Santih, Santih, Santih, Om!

Tidak ada komentar:

Posting Komentar